Openbaring 2:4 Maar Ik heb tegen u dat u uw eerste liefde hebt verlaten.
In met name charismatisch-evangelische kringen wordt deze tekst aangehaald om erop aan te dringen dat je als christen het gevoel van ‘verliefd zijn op Jezus’ continue zou moeten nastreven. “Weet je nog hoe je in vuur en vlam stond toen je Jezus pas had aangenomen, toen je net tot bekering was gekomen?” Dit zou worden bedoeld met “je eerste liefde” en dat horen we vast te houden; als we dat gevoel niet meer hebben, dan is het belangrijk om je te bekeren van je lauwheid.” hoor je dan. Een andere uitleg die vaak wordt gehoord is: de gemeenteleden in Efeze waren niet per sé slecht bezig, maar ze waren hun persoonlijke relatie met Jezus uit het oog verloren, waaraan het dagelijks 'stille tijd houden' onlosmakelijk wordt verbonden.
Wellicht herken je bovenstaande uitleggingen wel. Het probleem met gevoel is alleen, dat het net zo veranderlijk is als het weer in Nederland, en ook relaties zijn onderhevig aan allerlei omstandigheden. Hoe moet je je daarvan bekeren? Deze visies leiden vaak tot onmachtige gevoelens en (zelf)veroordeling, omdat 'verliefd zijn' natuurlijk moeilijk terug te halen is als het verdwenen is; relatie op een consistent peil houden is ook voor vrijwel iedereen onhaalbare kaart.
Was dit wel de bedoeling achter Jezus’ woorden? Zo niet, wat bedoelde Hij dan?
Moeilijke woorden om te begrijpen met onze Westerse oren, zo blijkt.
Deze woorden die door Jezus gesproken worden tegen de “engel van de gemeente van Efeze” echoën vele eeuwen later nog als een waarschuwing. Het stemt de hedendaagste oprechte discipel van de Rabbi aller rabbi’s eerder verdrietig dan aangemoedigd. Menigeen heeft zich afgevraagd of hij/zij zich er schuldig aan maakt. De vraag is, hoe verstond men in Efeze deze woorden en kunnen we dat weten?
Inmiddels ben je van mij gewend te horen hoe belangrijk het is om de (originele) Joodse context en cultuur te begrijpen van een Bijbeltekst. Dus laten we daar maar mee starten.
Om te beginnen lezen we de hele tekst, die we dienen te zien als voorwoord op de rest van de brief (d.w.z. de openbaring) van Johannes die in hoofdstuk 4 begint. Voordat hij Namens Jezus de openbaring bekend mag maken aan de zeven gemeenten, krijgt iedere gemeente een voorwoord waarin de Messias een persoonlijke boodschap voor ze heeft. De eerste gemeente die Hij toespreekt is die in Efeze, een gemeente die vanaf het begin enorme interne worstelingen heeft gekend met ordeproblemen, eerzucht en twist, naast de vervolging en verdrukking van buitenaf. In de brieven van Paulus aan Timotheüs klinken die goed door. Tegen de tijd dat dit Woord tot deze gemeente gesproken worden zijn we enige decennia verder.
Openbaring 2:2-5 Ik ken uw werken, uw inspanning en uw volharding, en weet dat u slechte mensen niet kunt verdragen, en dat u hen op de proef hebt gesteld die van zichzelf zeggen dat zij apostelen zijn, maar het niet zijn, en dat u hebt ontdekt dat zij leugenaars zijn. 3. En u hebt moeilijkheden verdragen, en volharding getoond. Om Mijn Naam hebt u zich ingespannen en u bent niet moe geworden. 4. Maar Ik heb tegen u dat u uw eerste liefde hebt verlaten. 5. Bedenk dan van welke hoogte u bent gevallen en bekeer u en doe de eerste werken. Maar zo niet, dan kom Ik spoedig bij u en zal uw kandelaar van zijn plaats wegnemen, als u zich niet bekeert. (HSV)
Goed lezen wat er staat is het devies, en dat geldt natuurlijk voor dit voorwoord aan de gemeente in Efeze. De eerste zin stemt overeen met Paulus’ woorden in 1 Timotheüs 1. Het woord ‘werken’ in combinatie met ‘inspanning en volharding’ klinken enkele malen, en zij krijgen de erkenning dat dit alles is was omwille van Zijn Naam.
En dan: het woord “eerste” klinkt tweemaal in combinatie met de woorden “liefde” en “werken”, als een parallellisme van elkaar. Jezus neemt het hun kwalijk dat zij hun “eerste liefde hebben verlaten” en laat weten wat er gebeuren moet om dit te herstellen: “bekeer u en doe de eerste werken”.
Als Hij spreekt moeten we voor verklaring altijd terug naar de Thora en als we daar dan onderzoeken wat die eerste liefde is komen we uit bij het eerste en grootste (= belangrijkste) gebod: “Daarom zult u de HEERE, uw God, liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met heel uw kracht.” Het andere grote gebod staat gelijk aan het eerste: “u zult uw naaste liefhebben als uzelf.” Dit is de samenvatting van de hele Thora.
Wat betekent dit dus? Je eerste liefde verlaten is het nalaten van het onderhouden van deze twee geboden: zorgen voor je naaste - voor zover het in je macht is – zoals je voor jezelf zorgt om hun in staat te stellen God lief te hebben volgens de instellingen van de Thora. In Mattheüs 25:35 citeert Jezus Jesaja 58:7 en duidt aan hoe dat er in de praktijk uitziet: “Want Ik had honger en u hebt Mij te eten gegeven; Ik had dorst en u hebt Mij te drinken gegeven; Ik was een vreemdeling en u hebt Mij gastvrij onthaald.” Jacobus herhaalt dit nog eens in Jakobus 2:15-16 “Als er nu een broeder of zuster zonder kleding zou zijn en gebrek zou hebben aan dagelijks voedsel, en iemand van u zou tegen hen zeggen: Ga heen in vrede, word warm en word verzadigd, en u zou hun niet geven wat het lichaam nodig heeft, wat voor nut heeft dat dan?”
Wanneer Jezus oproept tot bekering wil dat altijd zeggen: je afkeren van je eigen weg en je weer onderwerpen aan het doen van Zijn inzettingen en bepalingen uit liefde en dankbaarheid voor Hem. Het is onmogelijk om je te bekeren van het verliezen van een gevoel van verliefd zijn op Jezus, maar het is zeker mogelijk om je te bekeren van onverschilligheid jegens je naaste. Naastenliefde tonen door praktische barmhartige ontferming aan de dag te leggen – de eerste werken - is gehoorzaamheid aan God en daarmee onderhouden we onze eerste liefde: het eerste gebod.
Er zit een prachtige belofte vast aan de uitvoerders van de eerste liefde, namelijk:
Jesaja 58:8-11 “Dan zal uw licht doorbreken als de dageraad, en uw herstel snel intreden. Uw gerechtigheid zal voor u uit gaan en de heerlijkheid van de HEERE zal uw achterhoede zijn. 9. Dan zult u roepen en de HEERE zal antwoorden, dan zult u om hulp roepen en Hij zal zeggen: Zie, hier ben Ik Als u het juk uit uw midden wegdoet, het uitsteken van de vinger en het uitspreken van ongerechtigheid; 10. als u uw hart opent voor de hongerigen, en de verdrukte ziel verzadigt, dan zal uw licht in de duisternis opgaan, en uw donkerheid als de middag zijn. 11. En de HEERE zal u voortdurend leiden, Hij zal uw ziel in dorre streken verzadigen, uw beenderen kracht geven; u zult zijn als een bevloeide tuin, als een waterbron waarvan het water nooit ontbreekt.”